Program ratownictwa

Program kształcenia w zakresie pierwszej pomocy i bezpieczeństwa dla społecznej Szkoły Podstawowej i Gimnazjum „Dębinka” w Poznaniu

Oprac. Adam Bech i Agnieszka Kroll

Poznań 2016

Spis treści:

1. I. Wprowadzenie
2. II. Charakterystyka programu, osoby odpowiedzialne za jego realizację
3. III. Cele programu
4. IV. Metody i formy programu
5. V. Treści kształcenia i wychowania
6. VI. Ewaluacja
7. VII. Środki dydaktyczne

I. Wprowadzenie

I.1. Definicja pierwszej pomocy i bezpieczeństwa:

Pierwsza pomoc to zespół czynności wykonywanych w razie wypadku, urazu lub nagłego ataku choroby w celu ochrony życia lub zdrowia poszkodowanego oraz zminimalizowania niekorzystnych następstw, zanim możliwe będzie udzielenie specjalistycznej pomocy medycznej (po przewiezieniu do szpitala).

Celem programu jest także przygotowanie uczniów do właściwego reagowania w przypadku podstawowych zagrożeń z jakimi mogą się zetknąć. Chodzi tu zarówno o zachowanie w razie wypadku podczas zajęć szkolnych jak i pożaru, powodzi czy ataku terrorystycznego.

I.2. Zakres nauki pierwszej pomocy:

Ustawa o systemie oświaty w Art. 1. pkt 16 zakłada upowszechnianie wśród dzieci i młodzieży wiedzy o bezpieczeństwie oraz kształtowanie właściwych postaw wobec zagrożeń i sytuacji  nadzwyczajnych.

Nauka pierwszej pomocy powinna polegać na wdrożeniu uczniów do podstawowych czynności związanych z ratowaniem życia lub zdrowia oraz wykształceniu odruchów adekwatnych do poziomu rozwoju psychofizycznego dziecka. Elementy programu są powtarzane w kolejnych cyklach edukacyjnych w celu ich utrwalenia oraz rozbudowywane o wiedzę dotyczącą funkcjonowania ludzkiego organizmu w korelacji z przyrodą, biologią i edukacją dla bezpieczeństwa.

Ważnym jest, aby edukację związaną z pierwszą pomocą rozpocząć jak najwcześniejszej. Dziecko posiadające podstawową wiedzę o zachowaniu w sytuacjach niebezpiecznych jest w stanie skutecznie wezwać pomoc lub zmobilizować otoczenie, w tym osoby dorosłe do udzielenia takiej pomocy.

Dla uczniów starszych klas i absolwentów „Dębinki” aktywna postawa wobec sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia powinna być już odruchem. Jednocześnie ważne jest by uczyć zasad bezpieczeństwa, które pozwalają minimalizować ryzyko dla udzielającego pomocy, między innymi poprzez umiejętną ocenę sytuacji i adekwatne do niej działanie.

Do podstawowych umiejętności w zakresie pierwszej pomocy należą:

1. 1. zabezpieczenie miejsca wypadku;
2. 2. sprawdzenie stanu poszkodowanego (podstawowych funkcji życiowych – krążenia, oddechu i świadomości,  zlokalizowanie odniesionych urazów);
3. 3. zapewnienie sobie pomocy, wezwanie pogotowia lub innych specjalistycznych służb ratowniczych;
4. 4. prowadzenie resuscytacji krążeniowo-oddechowej, zatamowanie krwotoków i działanie przeciwwstrząsowe;
5. 5. wykonanie pozostałych/innych czynności ratunkowych zależnych od stanu poszkodowanego;
6. 6. ułożenie poszkodowanego w pozycji bezpiecznej (jedynie jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny i zaistniała potrzeba pozostawienia go bez opieki na dłuższy czas).

Do podstawowych umiejętności w zakresie bezpieczeństwa należą:

1. 1. rozpoznawanie sygnałów alarmowych;
2. 2. prawidłowe ocenianie rodzaju i poziomu zagrożenia;
3. 3. podejmowanie właściwych działań w przypadku różnych rodzajów zagrożeń, w tym wezwanie pomocy i udzielenie informacji o stanie zagrożenia;
4. 4. znajomość zasad i udział w ewakuacji.

I.3. Obowiązek udzielenia pomocy:

Obowiązek udzielania pomocy reguluje prawo. W Polsce, konsekwencje prawne za zaniechanie takiej pomocy przewiduje art. 162 KK:

§ 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej.

II. Charakterystyka programu:

Program został podzielony na cztery poziomy odpowiadające edukacji wczesnoszkolnej, edukacji systematycznej,  gimnazjum i kadrze pedagogicznej. Każdy z nich może być realizowany oddzielenie, ale razem stanowią blok, który daje realne szansę na opanowanie przez uczniów podstawowych elementów pierwszej pomocy i zachowań w razie stanu zagrożenia bezpieczeństwa.

Osoby odpowiedzialne za realizację programu:

1. 1. Dyrektor szkoły i wicedyrektorzy w zakresie swoich obowiązków;
2. 2. Pełnomocnik dyrektora ds. BHP;
3. 3. Koordynator zespołu edukacji wczesnoszkolnej;
4. 4. Wychowawcy klas;
5. 5. Nauczyciele edukacji dla bezpieczeństwa, biologii i przyrody w zakresie materiału objętego programem lub z nim skorelowanego;
6. 6. Nauczyciele poszczególnych przedmiotów w zakresie BHP prowadzonych przez nich zajęć.

Czas realizacji programu:

1. 1. W edukacji wczesnoszkolnej w cyklu trzyletnim program obejmuje 15 godzin;
2. 2. W edukacji systematycznej dla klas 4-6 w cyklu trzyletnim program obejmuje 18 godzin, w tym minimum 6 godzin realizowanych w trakcie lekcji wychowawczych związanych z BHP na terenie szkoły oraz w czasie wakacji. Pozostałe godziny powinny zostać zrealizowane w trakcie zajęć przyrody lub w ramach akcji szkoleniowych prowadzonych przez instruktorów ratownictwa.
3. 3. W gimnazjum w cyklu trzyletnim program obejmuje 32 godziny zajęć przedmiotu edukacja dla bezpieczeństwa oraz 6 godzin realizowanych w trakcie lekcji wychowawczych związanych z BHP na terenie szkoły oraz w czasie wakacji.
4. 4. W przypadku kadry program zakłada realizację corocznych szkoleń z zakresu BHP i pierwszej pomocy.

Uwaga! Program można rozbudowywać w zależności od potrzeb klasy/ rocznika lub przypadku uzyskania pomocy specjalistów z określonych dziedzin.

1. III. Cele programu

III.1. Na poziomie edukacji wczesnoszkolnej uczeń

• zna zasady zachowania po ogłoszeniu alarmu;
• zna zasady zachowania w przypadku nagłego pogorszenia stanu zdrowia (zależnie od sytuacji, w przypadku gdy w klasie/ roczniku jest dziecko chore np. na cukrzycę);
• wie jak zapewnić bezpieczeństwo poszkodowanemu i sobie podczas wykonywania czynności ratowniczych
• wie jak oznaczyć miejsce wypadku;
• potrafi prawidłowo wezwać pomoc;
• umie zdefiniować terminy: osoba przytomna, osoba nieprzytomna;
• wie, jak sprawdzić stan przytomności;
• potrafi prawidłowo udrożnić drogi oddechowe;
• potrafi wymienić numery alarmowe;
• potrafi prawidłowo przeprowadzić rozmowę z dyspozytorem pogotowia;
• wie, w jakich sytuacjach niezbędne jest wezwanie fachowej pomocy, potrafi wymienić takie sytuacje, rozpoznać je np. po objawach (patrz zawał)
• wie, jak ważne jest szybkie wezwanie pomocy;
• potrafi właściwie ocenić, czy u poszkodowanego jest zachowany oddech;
• zna zasadę słyszę – czuję – widzę;
• potrafi ułożyć poszkodowanego w pozycji bocznej i wie, kiedy się ją stosuje;
• wie, że należy kontrolować oddech poszkodowanego w pozycji bocznej;
• wie, że należy okryć poszkodowanego, jeżeli jest taka możliwość;
• potrafi ocenić, kiedy należy wykonać wdechy ratownicze;
• potrafi wykonać prawidłowe wdechy i uciski ratownicze;
• wie, że wdechy i uciski ratownicze można ćwiczyć tylko na manekinie;
• potrafi powiedzieć, co to jest Łańcuch Przeżycia;
• wie, jakie czynności wykonać przy zranieniu;
• potrafi nałożyć prosty opatrunek;
• potrafi rozpoznać proste urazy i wie, jakie czynności może wykonać przy złamaniu kości;
• potrafi zachować się w przypadku krwotoku z nosa;
• wie, co należy zrobić przy poparzeniu, wychłodzeniu, zatruciu;
• wie, co powinna zawierać apteczka pierwszej pomocy zabierana na krótkie wycieczki.

III.2. Na poziomie edukacji systematycznej 4-6 uczeń

• zna zasady zachowania po ogłoszeniu alarmu w szkole, na ulicy, w miejscu publicznym;
• zna zasady zachowania w przypadku nagłego pogorszenia stanu zdrowia;
• wie jak  zapewnić bezpieczeństwo osobie poszkodowanej i ratującej poszkodowanego, wie dlaczego jest to ważne;
• potrafi właściwie oznaczyć miejsce wypadku;
• potrafi prawidłowo wezwać pomoc;
• potrafi ocenić  stan przytomności osoby poszkodowanej;
• potrafi prawidłowo udrożnić drogi oddechowe;
• potrafi wymienić numery alarmowe;
• potrafi prawidłowo przeprowadzić rozmowę z dyspozytorem pogotowia;
• zna zasadę słyszę – czuję – widzę;
• potrafi ułożyć poszkodowanego w pozycji bocznej i wie, kiedy się ją stosuje;
• potrafi powiedzieć, co to jest Łańcuch Przeżycia;
• potrafi prawidłowo opisać czynności niezbędne przy RKO, wie jak przeprowadzić RKO
• potrafi udzielić pierwszej pomocy w przypadku zranienia, stłuczenia, złamania, krwotoku z nosa, zadławienia;
• potrafi założyć prosty opatrunek, unieruchomić kończynę;
• potrafi rozpoznać proste urazy i wie, jakie czynności może wykonać przy złamaniu kości;
• wie, co należy zrobić przy poparzeniu, wychłodzeniu, odmrożeniu, ataku epilepsji;
• wie, co powinna zawierać apteczka pierwszej pomocy zabierana na krótkie wycieczki.

III.3. Na poziomie gimnazjum uczeń

• zna zasady ochrony ludności i obrony cywilnej, zna dokumenty regulujące te kwestie oraz instytucje za nie odpowiedzialne;
• zna rodzaje zagrożeń dla zdrowia i życia w przypadku powodzi, pożaru, katastrofy, ataku terrorystycznego;
• zna zasady ewakuacji ludności i  zwierząt z terenów zagrożonych, zasady zaopatrzenia ewakuowanych w wodę i żywność;
• wie jak należy gasić zarzewie ognia, potrafi wymienić/wskazać podręczny sprzęt gaśniczy, wie jak go używać;
• wie jak należy się zachować podczas różnego rodzaju wypadków i katastrof;
• wie jak można przeciwdziałać panice;
• zna zasady sygnalizowania zagrożeń (powódź, pożar, wypadek, katastrofa)
• wie jak należy zachować w przypadku alarmu na terenie szkoły i w miejscach publicznych;
• wie jak należy zachować się w przypadku wystąpienia zagrożeń,  w tym także w przypadku ataku terrorystycznego;
• zna sposoby zabezpieczenia żywności i wody przed skażeniem, wie jak postępować ze skażoną żywnością i wodą;
• wyjaśnia, jak należy udzielać pomocy w wypadku drogowym, podczas kąpieli, załamania lodu, porażenia prądem;
• omawia sposób wynoszenia poszkodowanego ze strefy zagrożenia;
• rozpoznaje stan przytomności, bada oddech i tętno;
  • układa osobę nieprzytomną w pozycji bezpiecznej;
  •  wykonuje samodzielnie resuscytację krążeniowo-oddechową;
  • udziela pomocy osobie porażonej prądem;
  • wie, dlaczego duży krwotok i wstrząs pourazowy zagrażają życiu;
  • tamuje krwotok za pomocą opatrunku;
  •  udziela pomocy przy złamaniach i zwichnięciach;
  •  udziela pomocy przy zatruciach: pokarmowych, lekami, gazami środkami chemicznymi;
  • zna skutki działania niskiej i wysokiej temperatury na organizm ludzki;
  •  udziela pomocy osobie poszkodowanej przy oparzeniu termicznym i chemicznym.
  • wie jak udzielić pomocy w przypadku ataku epilepsji, udaru cieplnego, zawału serca;

III.4. Na poziomie kadry szkoły pracownik szkoły

• zna zasady pierwszej pomocy jak w p. III.3.
• potrafi przeprowadzić ewakuację w sposób prawidłowy, zadbać o bezpieczeństwo uczniów;
• potrafi prawidłowo udzielić pierwszej pomocy przedmedycznej w przypadku urazów, krwawień, zatruć, oparzeń, udaru cieplnego, zatrzymania akcji serca, omdleń, zasłabnięcia, zakrztuszenia, porażenia prądem, epilepsji, zawału;
• wie jak udzielić pierwszej pomocy tonącemu

1. IV. Metody i formy realizacji programu:

Metody realizacji programu:

1. metody podające: pogadanka, opis, objaśnienie;

2. metody problemowe: metody aktywizujące, inscenizacja, burza mózgów, gry symulacyjne;

3. metody eksponujące: film;

4. metody praktyczne, pokaz, ćwiczenia przedmiotowe.

5.konkursy wiedzy i umiejętności (międzyklasowy  lub na poziomach)

Formy realizacji programu:

- indywidualna i zbiorowa;

1. V. Treści kształcenia i wychowania

V.1. Dla edukacji wczesnoszkolnej

V.2. Dla edukacji systematycznej

V.3. Dla gimnazjum

V.4. Dla kadry szkoły

- kurs pierwszej pomocy przedmedycznej cyklicznie do 3 lata dla całej kadry szkoły (4-6h)

- coroczne delegowanie 2-3 osób na zewnętrzne szkolenie medyczne

1. VI. Ewaluacja

- próbny alarm-ewakuacja

-ankieta ewaluacyjna

-ćwiczenia z udzielania pierwszej pomocy – symulowane na szkolnym korytarzu

-ćwiczenia podczas wycieczek i zielonych szkół

-egzamin teoretyczny i praktyczny na koniec gimnazjum/po 3, po 6 i po III klasie

1. VII. Środki dydaktyczne

- filmy instruktażowe – np. kanał abczdrowie.pl; 

-karimaty- 5 szt.;

-manekiny- 5 szt.;

-defibrylator AED szkoleniowy;

- środki opatrunkowe do ćwiczeń (bandaże elastyczne, dziane, środki opatrunkowe i dezynfekcyjne, chusty trójkątne

-maseczki do wykonywania RKO;

-koce termiczne;

-podręczny sprzęt gaśniczy (gaśnica, koc gaśniczy, tłumica, spray gaśniczy);